LİSANSLI DEPOCULUK

Lisanslı depoculuk sistemi, bugün itibarıyla birçok gelişmiş ülkede başarıyla uygulanmaktadır. Lisanslı depoculuk sisteminin uygulandığı ülkelerin tarımsal üretiminde, ticaretinde, istihdamında, dünya ile rekabetinde, milli gelire katkısında ve buna bağlı olarak vergi hasılatında çok büyük artışlar sağladığı görülmüş ve devletler özel sektörü teşvik etmeye ve desteklemeye devam etmektedir.

Sistemi kuramayan ülkeler isebu sistemi kuran gelişmiş ülkelerin ikincil pazarı haline gelmekte, tarım ürünlerinin üretim ve ticaretinden aldığı pay gittikçe azalmaktadır. Türkiye, bulunduğu jeopolitik konumu gereği uluslararası buğday ticaretinde dünyanın kilit noktasındadır. Unutmamak gerekir kiTürkiye’deki buğday sektörünün hayal edilen geleceğe taşımak için kalite, standart, verim, lisanslı depoculuk, ürün borsacılığı ve vadeli işlemler gibi başlıklar tarımsal ticaretin ana başlıklarını oluşturmaktadır.

Dünyada tarımsal üretim kadar tarımsal ticaret deartık küresel politikaları etkileyecek düzeye gelmiş, sonraki yılların üretimini "tarımsal ticaretteki değerleme"belirler olmuştur. Bundaki en büyük aktörler ise küresel düzeyde finans çevreleriyle çalışan borsalardır. Tarımsal üretimin ve ticaretin ulusal boyutu aşıp küresel ölçekte düşünülmesi gereken bir olgu olduğu günümüzde, organize piyasalar olan borsalarımızın da küreselleşmesi kaçınılmaz bir sonuç olarak karşımızdadır.

Geride kalan yıllarda gümrük vergilerinin tam hasat zamanında açıklanması, hububat hasadının Çukurova ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde yapılıp ürün fiyatının serbest piyasada belirlendikten sonra fiyat açıklanmıştı. Orta Anadolu başta olmak üzere Marmara ve Doğu Anadolu Bölgesi hububat üreticileri zorda kalmıştı. Konya’mızın övünç kaynaklarından birisi olan Konya Ticaret Borsası o dönemde aldığı önlemler ile sadece Konya değil 500-600 km mesafelerden ürününü Konya’ya getirerek bölgesinden daha yüksek değerlendiren üreticilerin ümidi olmuş, takdirini kazanmıştır. Ayrıca kurulan BorsaKonya ile üreticilerimiz ve tarımsal ticaret esnafımız dünya ticaretine entegre edilmiştir. Sadece ticaretin veya üreticinin değil her ikisinin mutluluk ve kazancı için sürekli gelişim halinde olan Konya Ticaret Borsamızla gurur duyduğumu belirtmek isterim.

Tüketiciyi kollamak ve üreticinin zarar görmesini engellemek için lisanslı depoculukla ilgili yatırımları 2-3 kat artırarak fiyat istikrarını yakalayabiliriz. Yarın öbür gün 'şunun fiyatı arttı' dememek için fiyat istikrarını sağlamalıyız.

2021 üretim sezonundan kuraklık etkisi ile Güneydoğu Anadolu ve Orta Anadolu’da ciddi bir rekolte eksikliği yaşanmakta, umutlar Trakya’ya bağlanmış durumda. Tarım Orman Bakanlığınca referans fiyatlar bu yıl hasatlar başlamadan açıklanmış olup geçen yıla göre yüzde 36'lık artış olsa da girdi fiyatları göz önüne alındığında yeterli olmamıştır. Serbest piyasa fiyatlarına bakıldığında açıklanan referans fiyatların üstünde bir seyir oluşmaktadır.

Lisanslı depoculuk sistemi nasıl işliyor?

— Lisans alan işletme, belirtildiği ve Ticaret Bakanlığı tarafından onaylanan depo kira ücreti, depo giriş ve çıkış ücreti üzerinden ürün kabulü yapıyor.

— Lisanslı depoya getirilen ürün, Ticaret Bakanlığı tarafından yetkilendirilmiş Yetkili Sınıflandırıcı Laboratuvarı tarafından analiz ve sınıflandırılması yapıldıktan sonra depolanıyor.

— Ürünün mudiye aynı miktar ve kalitede teslim edilmesi zorunlu olup depolama süresi en fazla 2 yıldır.

— Depolanan ürün için lisanslı depo şirketi tarafından Elektronik Ürün Senedi (ELÜS) düzenleniyor.

— Elektronik Ürün Senedi sahibi mudi, ürünü istediği anda depodan çekebileceği gibi,

— Türkiye Ürün İhtisas Borsası platformunda elektronik ortamda piyasa veya Toprak Mahsulleri Ofisi(TMO)’ne (hububatta) satabiliyor.

— Lisanslı depolara üretici, tüccar ve sanayiciler tarafından stoklanan ürün karşılığı düzenlenen elektronik ürün senetleri rehin edilerek finans kuruluşlarından kredi sağlanabiliyor. Kredinin geri ödenmesine müteakip ürün lisanslı depodan geri çekilebilmekte veya satışı yapılabilmektedir.

Lisanslı depoculuk sistemi hedefleri nelerdir?

- Hasat dönemlerinde tarım ürünlerindeki arz yığılması nedeniyle oluşan fiyat düşüşlerinin önlenmesi ve piyasanın dengelenmesi.

- Özellikle finansman sıkıntısı çeken küçük çiftçiler ile ürün sahiplerinin, lisanslı depolara verdikleri ürünleri karşılığında aldıkları ürün senetleri aracılığıyla bankalardan kredi ve finansman sağlamaları.

- Tarım ürünleri ticaretinin herkesçe kabul gören standartları belirlenmiş ürünler üzerinden yapılması, kaliteli üretimin teşvik edilmesi, güvenli bir piyasanın oluşturulması.

- Tarım ürünleri ticaretinin kayıt altına alınması.

- Üretimde ve fiyatlandırmada devlet müdahalelerinin asgariye indirilmesi, bu alana yönelik yapılan yüksek harcamalardan önemli tasarruf sağlanması, serbest piyasa ve fiyat oluşumunu bozan müdahalelerden uzaklaşılması.

- Tarım ürünleri üreticileri açısından kolay pazarlanabilen, iyi muhafaza edilen ve nakliye masrafları en aza indirilmiş bir sistemle istikrarlı ve daha yüksek bir gelir seviyesi elde edilmesi.

- Yatırımcılar için dövize, altına, hisse senedine, faize ve benzerlerine alternatif yeni bir yatırım aracı sağlanması.

- Ürün ticareti ile uğraşan tacir ve sanayicilere, kalitesi bilimsel kriterlere göre belirlenmiş ve fiyat istikrarı sağlanmış ürünlerin kolayca temini.

- Tarım ürünlerinin, fizikî mal ve numune gösterilmesine ve teslimine gerek olmaksızın ürün senetleri veya elektronik ürün senetleri aracılığıyla ticaretinin yapılması.

-Standardı belirlenmiş ürün ve lisanslı depo sistemiyle tarım ürünlerinde vadeli işlem ve opsiyon piyasalarına geçilmesi.

- Ürün depolanması, bankacılık ve sigorta sektörü açısından yeni iş alanlarının oluşturulması.

Lisanslı Depoculukta Konya Zirvede

Piyasaların gelişmesi için Lisanslı Depoculuk Sistemi için en önemli ilk adım olarak 2005 yılında yasa çalışması yapılmıştır. 2005 ve 2009 yılları arasında herhangi bir süreç gelişimi olmamıştır. Gelinen noktada 2021 Mayıs ayı itibariyle, kuruluş izni verilen 385 lisanslı depo işletmesinin kuruluş kapasitesi 16 milyon 717 bin ton olup lisans alan 179 işletme 7 milyon 53 bin ton kapasite ile faaliyetine başlamıştır. Alınan lisansın 7 milyon tonunu hububat oluşturmaktadır.

Çiftçinin ürettiği ürüne değer katan lisanslı depoculuk sistemi ülkemizde hızla gelişme göstermiştir. Devletimizin verdiği teşvik ve desteklerin yanında Toprak Mahsulleri Ofisinin (TMO) alımlarını lisanslı depolar üzerinden yapacağını açıklamasından sonra tüm Türkiye’de olduğu gibi, Konya bölgesinde de lisanslı depoculuk gelişmiş ve yaygınlaşmıştır.  Konya bu açıdan örnek bir il konumundadır. Konya, Karaman, Aksaray bölgelerinde toplam 1 milyon 720 bin ton lisanslı depo hizmet vermektedir. Yakın zamanda bitecek yeni yatırımlarla birlikte Konya bölgesinde lisanslı depo kapasitesi 2.1 milyon tona ulaşacaktır. Lisanslı depolardan üretici, tüccar, sanayici ve devlet fayda sağlamaktadır. En büyük faydayı da çiftçilerimiz görmektedir. Lisanlı depo ile çiftçinin alın terine sahip çıkılmakta ve ürünler yatırım aracına dönüşmektedir.

Lisanslı depoculuk sistemi fiyat istikrarı gibi çok önemli bir işlevi yerine getiriyor. Tarımın geleceğini bu tür yenilikçi yaklaşımlardadır. Konya’nın sahip olduğu ağırlıklı olarak hububatlar gibi stoklanabilir ürünlerden oluşan üretim deseni, endüstriyel niteliği bağlamında tarımsal sanayinin de katma değer yaratacak diğer unsurların da başlangıç noktası olmuştur. Hem önemli bir ihtiyaç noktası olması hem de yeni finansman olanakları yaratması bağlamında en çok öne çıkan başlıklardan biri lisanslı depoculuktur.

Bilindiği gibi gıda enflasyonun yüksekliği kadar oynaklığı da bizim için önemli bir sorun. Bu sorunu çözebilmek de ancak bu tür enstrümanlarla mümkün olabiliyor. Depoya bırakılan ürün karşılığında üretilen Elektronik Ürün Senedi (ELÜS) ürüne hukuki açıdan kanıtlanabilirlik ve haliyle de teminat niteliği kazandırıyor. Üreticimiz de hasat dönemi biriken ödemelerini karşılamak için ürünü düşük fiyattan satmaya mahkûm olmayacaktır.

Lisanslı Depolar Cazip Oluyor

TMO randevulu sistemle çalışılacak, Çukurova, Güneydoğu Anadolu’da hasat tamamlanmış olup, Orta Anadolu’da arpalarda hasat başladı, buğdaylarda hasad arefesine gelinen bu yılki hububat alımlarını 200 TMO işyeri ve anlaşmalı olduğu 170 lisanslı depoda gerçekleşeceğini duyurmuştur. Üreticilerimizin lisanslı depoları kullanmaları menfaatlerine olacaktır. Nitekim lisanslı depolara ürün teslim edilmesi halinde; %2 stopaj, %2 SGK prim kesintisi muafiyeti devam etmektedir. 

22 Haziran 2021 tarih 31519 sayılı resmi gazetede yayınlanan “tarımsal ürünlerin 5300 sayılı tarım ürünleri lisanslı depoculuk kanunu çerçevesinde faaliyet gösteren lisanslı depolarda muhafaza edilmesi halinde destekleme ödemesi yapılmasına ilişkin karar” ile yürürlüğe konulan destekler şu şekilde ödenecek:

25 TL/Ton olan nakliye desteği (750 TL'ye kadar), 750 TL yi geçmemek üzere 100 TL/Ton a yükseltildi. Araç başına 25 TL analiz desteği, depo kira ücreti desteğinin yanında T.C. Ziraat Bankası ve Tarım Kredi Kooperatiflerinden ürün bedelinin %75'ine kadar sıfır (%0) faizli 9 ay vadeli kredi kullanma imkânı (5 milyon TL'ye kadar) ile peşin ödeme gibi avantajlar mevcuttur.  Bu uygulama ürününün değerini bulmadığını düşünen üreticilerimiz için önemli bir imkandır.

“Kolun mu kırıldı? Üzülme, belki Allah sana kanat verecek.” diyor, Mevlana.

Lisanslı depoculuk, üreticinin ve tarımsal ticaret erbabının tutunacağı dal, onu yükseltecek bir kanattır. Bu kanada iyi tutunalım. 

Tarımsal üretimde ürün değerlendirmesi, bazı ürünlerde fırsatçılığa üretici aleyhine açık olupzaman zaman devlet yönetimi tüketiciyi koruma adına stokçuluğu önlemek adına aldığı önlemlerde depolama ile stoklamayı karıştırabilmekte, tarımsal ticaret değerlenmesi zarar görebilmektedir. Her durumun kanuni ve şeffaf olduğu lisanslı depoculuk stokçuluğun gündem dışı kalacağı, tüm yılı ve gelecek yıllardaki arz talep dengesini planlayacak bir sistem olarak vazgeçilmezimiz olacaktır.

Bu lisanslı depolar kurulurken ana hedef, arzın yayılmasını sağlayarak çiftçinin ürününü depoya koyarak bekletmesi ve arzın iyi yönetilmesiydi. Bu yıl ana hedeften biraz uzaklaşıldığını görüyoruz. Bu gelecek açısından tehlikeli bir durum. Daha işin başında tespitleri yaparak tekrar doğru hedefe dönmemiz gerekir. Bu depolar tüccara depo olsun diye kurulmadı. Çiftçilerin arzı ötelemesi için yapıldı. Bunun için çiftçilere önemli teşvikler konuldu. Ürününü lisanslı depoya koy git kredi kullan denildi. Çiftçiye kullandırılması gereken bu lisanslı depolar, amacından uzaklaşırsa bundan herkes zarar görür. Henüz endişe verici bir durum yok. Bir araya gelerek konular konuşulursa doğru rotaya dönülür. Diğer taraftan ürün ihtisas borsacılığı da benimseniyor. Üreticilerin belli bir bölümü Türkiye Ürün ihtisas Borsası(TÜRİB) fiyatını takip ederek elindeki ürünü satıp satmamaya karar veriyor. Ama bunun daha fazla anlatılması ve yaygınlaştırılması gerekiyor.

1,5 milyar insanın yaşadığı coğrafyanın tam ortasında, bereketli topraklar üzerinde yer alan Türkiye’nin gittikçe büyüyen dünya pazarında daha etkin ve yüksek pay sahibi olması için; “Ürettiğiniz değil sattığınız mal sizindir. ” diyor Konya Ticaret Borsası Başkanımız Hüseyin ÇEVİK.

#toprağınadamı