Hile ? Desise

Sen usandırma eli, el de usandırmaz seni

Hilekârlık eyleme, kimse dolandırmaz seni

Dest-i âdâdan soğuk su içme kandırmaz seni

Korkma düşmandan ki, âteş olsa yandırmaz seni

Müstakim ol ki hazreti Allah utandırmaz seni

 

Doğruluğun zıddı; yalancılık, sahtekârlık ve hilekâr­lık­tır. Bunlar şeytanın sıfatlarıdır. Çünkü bu kötü huy ve has­letleri ile şeytan, Âdem a. s. ve Havva anamızı kandı­rıp cen­netten çıkarılmalarına sebep olmuştur. Şeytanın akıbeti nasıl kötü olmuş, lânetlenmiş ve Allah’ın rahme­tinden uzaklaştı­rılmış ise, onun sıfatlarına ortak olan hilekârların da akıbetle­rinin iyi olmayacağını Allah ve Resülü bildirmiştir.

Baştaki beyitte şâir de buna dikkat çekmiş, hilekârlık yapmayana kimse­nin bu kötülükle mukabele etmeyece­ğini dile getirmiştir. Yüce Allah(c.c.): “Hile ve komplolar kime lâyık ise onun boynuna dolanır”([1]) buyurur.

Hz. Mevlânâ şöyle der: “Sen Süleyman gibi (hilesiz ve desisesiz) ol ki, Şeytanlar sana köşk ve saray yapılması için yardımcı olup, taş kessinler” (13591).

Şâir Nâbî’nin bu hususta çok çarpıcı bir beyti var:

Olmuş o kadar halk-ı cihân mekrde üstad

Kim sâbıka-i şöhret-i şeytân unutulmuş

“Dünya halkı hilekârlıkta o kadar maharet kesp etmiş ki Şeytanın bu hu­sustaki eski şöhreti unutulup gitmiş, şeytana pabucu ters giydirenler günü­müzde pek çok”

Peygamberliğini iddia eden bir yalancı halife Memun’a getirilir, Memun; “sen peygamber misin?” der, muhatabı “evet” cevabı verir. Memun; “sen gaibi bilir mi­sin?” der, öteki “evet” der. Memun; “o halde benim şu anda zihnimden geçeni bilirsin söyle bakalım” deyince, hilekâr kişi; “evet sen şu anda benim bir sahtekâr oldu­ğumu düşünüyorsun” ceva­bını verir. Halife bu uyanığın cevabına güler ve bir daha bu iddiada bulunmayacağına dair söz alır ve serbest bırakır.

Osmanlının ilk dönemlerinde Karamanoğulları da ner­deyse onların gü­cünde bir beyliktir ve onlarla çok sür­tüşmüş, tepişmiş, onların idaresi altına girmemek için ne gerekirse yapmıştır. Aralarında akrabalık bağları da olan bu beylere Osmanlı Sultanları çok müsamahakâr dav­ranmış her isyan sonu yeni­lip yakalanan Karaman Beyle­rini “bir daha isyan etmemek üzere” yemin etti­rip sal­mışlardır. Onlardan bazıları da bu yemini edeceğinde hilekârlık ya­pıp koyunlarına bir gü­vercin sokar ve “bu can bu gövdede durduğu müddetçe Os­manlıya bir daha isyan etmeyeceğine” yemin eder, ama dı­şarı çıkınca kuşu salar ve bildiğini okurmuş. Bu da hilekârlı­ğın bir çeşidi.

 

Dipnot:

1- Fâtır Sûresi, 35.