SOSYAL GÜVENLİK HUKUKUNDA İDARİ PARA CEZALARI

Değerli okurlarım bu hafta işverenlerin korkulu rüyası olan idari para cezaları hususunda gelen soruların çokluğu nedeniyle bu yazıyı kaleme almaya kara verdim. Cezasız günler, keyifli okumalar dilerim.

            İdari para cezası öngören bir çok yasa mevcut olmakla birlikte, uygulamada en çok karşılaşılan idari para cezaları SGK idari para cezalarıdır. 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu 102nci maddesinde idari para cezaları tek tek sayma yöntemiyle düzenlenmiştir. SGK tarafından uygulanan para cezalarının hepsi aynı mahiyette olduğu için cezalara itiraz ve idari dava yollarında da aynı usul takip edilecektir.

            5510  sayılı  Sosyal  Sigortalar  ve  Genel  Sağlık  Sigortası  Kanununda öngörülen   yükümlülükleri   yerine   getirmeyenler   hakkında   uygulanacak  idari para cezaları, anılan   Kanunun “Kurumca verilecek idari para cezaları” başlıklı 102nci maddesinde Düzenlenmiştir. Bahse konu madde hükümlerine göre idari para cezaları,

• Belgelere bağlı  yükümlülüklerini  yerine  getirmeyenler  hakkında  uygulanacak olan idari para cezaları,
• İşyeri defter, kayıt ve belgelerini ibraz etmeyenler ile  işyeri kayıtları geçersiz  olanlar hakkında uygulanacak olan idari para cezaları,
• Bildirim yükümlülüklerini yerine getirmeyenler hakkında uygulanacak olan idari para cezaları,
• Kurumun denetim ve kontrolle  görevlendirilmiş  memurlarına  engel  olanlar hakkında uygulanacak olan idari para cezaları olarak sınıflandırılmıştır.

İdari para cezalarını özetlemek gerekir ise;

• İşyeri açılışının süresinde bildirilmemesi veya bildirimin geç yapılması,
• Sigortalı işe giriş-çıkış bildirgelerinin süresinde verilmemesi veya geç verilmemesi,
• Eksik gün bildirim yükümlülüklerine uygun davranılmaması, kanıtlayıcı belgelerin bulunmaması,
• Aylık Prim ve Hizmet Belgesinin/Muhtasar Prim ve Hizmet Beyannamesinin süresinde verilmemesi veya hiç verilmemesi,
• İstirahat raporu alan sigortalıların ilgili ayda çalışılmadığına dair bildirimin yapılmaması veya geç yapılması,
• İş kazası ve meslek hastalığı bildirimlerinin yapılmaması veya geç yapılması,
• İşyeri kayıt ve belgelerinin denetim elemanlarına ibraz edilmemesi veya geç ibraz edilmesi,
• Denetim elemanlarına mukavemet gösterilmesi şeklinde başlıklandırılabilir.

Bu fiillerin her biri, işverenlerin yasal yükümlülüklerine aykırı davrandığı ve sosyal güvenlik mevzuatının ihlal edildiği anlamına gelmektedir. Dolayısıyla, bu tür ihlallerin önüne geçmek ve işverenlerin yasaya uygun davranmasını sağlamak amacıyla SGK tarafından idari para cezaları uygulanmaktadır.

Kanunda öngörülen idari para cezaları ilgiliye tebliğ ile tahakkuk eder. Tebliğ tarihinden itibaren on beş gün içinde Kuruma ya da kurumun ilgili banka hesaplarına yatırılır veya aynı süre içinde kuruma itiraz edilebilir. İtiraz takibi durdurur. Kurumca itirazı reddedilenler, kararın kendilerine tebliğ tarihinden itibaren otuz gün içinde yetkili idare mahkemesine başvurabilirler. Bu süre içerisinde başvurunun yapılmamış olması halinde, idari para cezası kesinleşir.

5510  sayılı  Kanunun  102nci maddesinde “İdari  para  cezalarının,  Kuruma  itiraz edilmeden veya yargı yoluna başvurulmadan önce tebliğ tarihinden itibaren on beş gün içinde peşin ödenmesi halinde, bunun dörtte üçü tahsil edilir. Peşin ödeme idari para cezasına karşı yargı yoluna başvurma hakkını etkilemez.” hükmü yer almaktadır. Bu hükme istinaden, idari para cezasının, tebliğ edildiği tarihi takip eden 15 günlük süre içerisinde peşin ödenmesi halinde dörtte üçlük kısmı tahsil edilecektir. İndirim için yazılı bir başvuru gerekmemekte olup tahsilat aşamasında resen indirim yapılmaktadır. SGK idari para cezalarına itiraz edilmesi durumunda indirim uygulanmaz.

SGK idari para cezalarına karşı dava yoluna başvurmak isteyen kişilerin öncelikle SGK’ya itiraz yoluna gitmesi zorunludur. İtiraz olmadan açılan davalarda, dava şartı yokluğu sebebi ile olumsuz sonuçlanmaktadır. Dava açmadan önce para cezasının  tebliği ile birlikte 15 gün içerisinde itiraz yoluna başvurulması gerekmektedir. İtiraza ilişkin kararın tebliğ edilmesi ile birlikte 30 günlük süre içerisinde idari dava yoluna başvurulabilecektir.

SGK idari para cezalarına ilişkin olarak uygulanacak bir diğer indirim ise pişmanlık indirimi olarak karşımıza çıkmaktadır. Kanunun 102nci maddesinin ikinci fıkrasına göre;

• İşverenlerce sigortalı işe giriş ve işten ayrılış bildirgeleri ile işyeri bildirgelerinin, Kamu idarelerince vazife malullüğüne sebep olan olayın,
• Kamu idareleri ile döner sermayeli kuruluşlar, 5411 sayılı Bankacılık Kanunu kapsamındaki  kuruluşlar ve kanunla kurulan kurum ve kuruluşlarca, ihale yolu ile yaptırılan işleri  üstlenenlerin ve bunların adreslerinin,
• Kamu idareleri ile bankalarca sigortasız olduğu tespit edilen kişilerin,
• Ticaret sicil memurluklarınca şirket kuruluşu aşamasında, çalıştıracağı sigortalı sayısını ve  bunların işe başlama tarihini bildiren işverenlere ilişkin bildirimlerin,
• Valilikler, belediyeler ve ruhsat vermeye yetkili diğer kamu ve özel hukuk tüzel kişilerince,  yapı ruhsatı veya ruhsat niteliği taşıyan işlemlerine ilişkin bilgi ve belgeler ile varsa bunların  verilmesine esas olan istihdama ilişkin bilgilerin,

Verilme süresinin sona ermesinden itibaren ilgililer tarafından “kendiliğinden” en geç 30 gün içinde SGK’ya verilmiş olması ve tebliğ edilen idari para cezasının en geç tebliğ  edildiği tarihi takip eden günden itibaren 15 gün içinde ödenmiş olması durumunda kanunda öngörülen idari para cezalarının 3/4 silinmekte, 1/4 üzerinden ceza tahakkuk  ettirilmektedir.

Sonuç olarak; SGK idari para cezalarına maruz kalmamak için mevzuat uygulamalrına titizlikle yaklaşmak gerekmektedir. Asgari ücretin 12 katına varabilen idari para cezaları dikkat ve özen istemektedir.