KARŞIT TEPKİ (REAKSİYON FORMASYON)
İnsan ruhsal yapısı çatışmalarla mücadele etmek için ve dengeyi sağlamak için çeşitli savunma mekanizmaları kullanır.
Bunlar bilinçli tercihler değillerdir ve kişinin ruhsal olgunluğuna göre farklı savunma mekanizmaları benlik tarafından tercih edilerek kullanılır.
Benliğin hoş olmayan ya da katlanılamayan düşlem ya da duygulanımlara karşı direnmesi, çatışma ve bunaltıya karşı kullanılan benlik işlevleri diyebiliriz bu mekanizmalara.
Bu mekanizmalardan biri de karşıt tepki kurma (reaksiyon formasyon)’dır.
Kişi kendi içindeki bilinçdışı yasak dürtü ve eğilimlerin tam karşıtı tepkiler göstererek kendisini savunabilir.
Suçluluk duygusu yaratan tehlikeli istekler çok yoğun olduğunda bunların baskı altında tutulması da güçleştiğinden reaksiyon formasyon kullanılabilir.
Örneğin baskılanmış düşmanca duygular sevgi gösterileriyle, cinsel istekler ahlak savunuculuğuyla ortaya çıkabilir.
Bu mekanizmayı kullanan kişilerde gösterilen tepki sevgi, saygı veya ahlakçılık olsa da bir abartı göze çarpar.
Örneğin aşırı kibar ya da sürekli canım cicim vb. kelimelerle abartılı sevgi gösterisinde bulunanlar aslında içlerinde var olan saldırganlık dürtüsü ile mücadele ediyor olabilir.
Mesela sürekli başkalarını eleştiren ‘gençler günahkâr, kızlı erkekli oturuyor, din elden gidiyor vb.’ söylemlerle sürekli etrafı suçlayan insanlarda da tam tersi dürtülerle mücadele etmek için oluşturulmuş şekilsel ahlakçılık olabilir.
Geçmiş tarihlerde sosyal medyada erkeklerle konuşuyor diye kızını bıçaklayan bir üvey babanın kendi sosyal medya hesabının ahlaka aykırı paylaşımlar nedeniyle kapatıldığının ortaya çıkması buna iyi bir örnektir.
Olması gereken içselleştirilmiş, ruhsal olgunlaşmada kendisini önce sorgulayan ve geliştiren, samimiyetin davranışlara ve ibadete yansıdığı dindarlık ve ahlakçılık ama maalesef olanın birçoğu reaksiyon formasyon ürünü…
Var olan doğal dürtülerin sağlıklı doyumu, kontrolü öğretilmesi gerekirken yasakçı ve cezalandırıcı bir öğreti ile yok sayılınca normal dışı birçok doyum içeren davranışlar görüyoruz…
Bana gelen birçok vakadaki cinsel istismar öyküsünün faillerine bakınca görünen o ki görünüşü ve davranışları maske olan ve uygun olduğu düşünülen bir ortamda maskenin düştüğü çok sözde ahlakçı var…
Basına yansıyan olaylara bir göz atsanız siz de aynı gerçekliği görürsünüz zaten.
Diyeceğim odur ki bir insanın sergilediği, dışardan olumlu olan ama sizi rahatsız eden bir abartılı davranışın (abartılı sevgi sözcükleri, abartılı nezaket, abartılı ahlakçı tutum vb) altında tersi dürtülerin olma olasılığının olduğunu hatırlayın.
Tabii bu sizde de olabilir, sorgulayın…
Bu dürtülerinizi fark edin, kabul edin, doğru yollardan doyum sağlama veya süblime etmeyi deneyin.
Öğretilerinizin şekilde kalmış olanını derinleştirin.
Şekle önem vermeyin, davranışa bakın…
