Okula Merhaba: Aileler İçin Küçük İpuçları

Eylül ayı, okulların açılmasıyla birlikte pek çok aile için hem heyecan hem de endişe demektir. Özellikle ilk kez okul sıralarına oturacak minikler için bu dönem büyük bir değişimdir. Sabah erken kalkmak, yeni arkadaşlar, yeni öğretmenler, yeni kurallar… Çocukların hayatına giren bu yenilikler bazen kaygı ve uyum sorunlarını da beraberinde getirir.

Kimi çocuk okula kolay uyum sağlarken, kimisi ilk günler belki bazen haftalarca uyum problemleri yaşar. Çocuk okula gitmek istemez, ağlar, ebeveynden ayrılamaz, hatta bazen karın ağrıları, mide bulantıları buna eşlik eder. Bazı ileri durumlarda gece kabusları, uyku problemleri, alt ıslatma gibi problemler de görülebilir. Bu genelde aileleri çok telaşlandırır ve çocuk ailenin telaşı ile birlikte problemi devam ettirir ve bir kısır döngü gibi aile sisteminde giderek büyüyen bir kaosa döner. 

Bazı çocukların okula zor uyum sağlamalarında elbette doğuştan getirdikleri mizaç özellikleri etkili olabilir. Kimi çocuk sosyal ortamlara kolay uyum sağlarken, kimisi daha yavaş uyum sağlar, kimisi duygularını daha zor düzenlerken, kimi kendini daha kolay sakinleştirir. Tüm bu özellikleri bir kenara koyarsak, ailenin tutumu ve çocukla kurduğu ilişki de çocuğun okula uyumunu zorlaştırabilir. Genellikle çocuğundan ayrışamamış, kaygılı ebeveynler çocukta bu uyum problemlerini tetikleyebilir. Evet, çocuğumuzla sağlıklı ve güvenli bir bağ kurmamız önemlidir ancak gelişimsel olarak 6-7 yaşına gelmiş bir çocuğun bazı sorumluluklarını alabilmesi, öz bakım becerilerini gerçekleştirmesi, ebeveynden ayrı uyuması vb. özellikler beklenir. Özellikle anne ile çocuğun ayrışamadığı durumlarda -ki bu genellikle annenin oluşturduğu bir durumdur- çocuk okula alışmakta güçlük çeker. Anneler genellikle kendi kaygı ve ihtiyaçlarını çocuğunki ile karıştırır ve kendi kaygısını çocuğa yükleyebilir. “Benden ayrılamıyor” diyen bir anne için şu soruyu kendine sorması önemlidir: “Çocuğum mu benden ayrılamıyor yoksa ben mi?” ya da “ Bu kimin kaygısı? Kimin ihtiyacı? Çocuğumun mu? Benim mi?” Ebeveynlerin kendilerine verecekleri bu cevaplar çocuğun okula uyumunu yakından etkiler. 

Peki tüm bunların yanında çocuğumuzun okula uyumunu kolaylaştırmak için başka neler yapabiliriz?

• Hazırlık Süreci: Okul başlamadan önce çocuğa okulun nasıl bir yer olduğunu anlatmak, okulda neler yapılacağını oyunlarla ya da hikâyelerle aktarmak, onun zihninde olumlu bir imaj oluşturur.
• Duyguları anlama ve ifade etme: Çocuğun kaygılarını küçümsemek yerine anlamak ve dinlemek, duygularını ifade etmesine fırsat vermek önemlidir. “Korkma”  ya da “Sen bebek misin?” demek yerine “Bu senin için yeni bir durum, heyecanlanman normal” gibi cümleler güven verir. Ayrıca kendi çocukluk deneyimlerinizi anlatmak onları güvende hissettirir. Benzer yaşantıları görmek, ebeveynlerin de bu duyguları yaşadığını anlamak ona iyi hissettirir. 
• Kısa ve Net Vedalar: Okul kapısında uzun vedalaşmalar kaygıyı artırır. Kısa, net ve sevgi dolu bir şekilde vedalaşmak çocuğun ayrılığı tolere etmesini kolaylaştırır.
• Rutin Oluşturmak: Düzenli uyku ve kahvaltı alışkanlıkları çocuğun bedensel ve ruhsal olarak güne hazır olmasını sağlar.
• Olumlu Örnek Olmak: Çocuklar ebeveynlerin duygularını yansıtır. Okul hakkında olumlu konuşmak ve öğretmenle işbirliği içinde olmak çocuğa güven verir.
• Okula başlamadan önce birlikte okulla ilgili kitaplar okuyun.
• Çocuğunuzun okuldan sonra duygularını anlatmasına fırsat verin, hemen “Nasıldı?” diye sıkıştırmak yerine rahat bir ortam yaratın.
• İlk günlerde çocuğun sevdiği bir eşyayı (örneğin küçük bir oyuncak ya da mendil) çantasına koymak güven hissini destekler.

Unutmayalım ki her çocuğun uyum süreci farklıdır. Bazıları ilk günden sınıfa koşarak girerken bazıları haftalarca zorlanabilir. Bu süreçte öğretmenle iletişim halinde olmak, çocuğun bireysel farklılıklarını kabul etmek ve sabırlı davranmak en büyük destektir.

Okul hayatı uzun bir yolculuktur ve bu yolculuğun ilk adımları çocuğun tüm eğitim yaşamının duygusal tonunu belirler. Ailelerin göstereceği sevgi, sabır ve anlayış, çocukların bu yeni dünyaya güvenle adım atmasını sağlayacaktır. Tüm bunlara rağmen haftalarca süren uyum problemleri karşısında destek almayı ise bir yetersizlik olarak asla görmeyin! Bizim göremediğimiz bir durum/duygu farklı bir uzman gözünden görülebilir ve gerekli tedbirleri böylece alabiliriz.