Prof.Dr. Ali ACAR

Ultrasonografi teknolojinin tıbba kazandırdığı teşhiste bize yardımcı olan en önemli tıbbi ekipmanlardan biridir. Yaklaşık 20 yıl öncesine kadar bebek ancak doğduğunda görülebiliyordu. Günümüzde ultrason gebelik muayenelerinin en önemli parçası olmuştur.

Gebelikte hiçbir problem olmasa bile belli zamanlarda belli aralıklarla ultrasonografi kontrolü yapılmaktadır. Gebeliğin farklı aylarında ultrasonla farklı değerlendirmeler yapılır. Örneğin gebeliğin ilk aylarında bebeğin kilosu ölçülmez sadece kalp atımı ve kese büyüklüğü gibi değerlendirmeler yapılır, gebeliğin 5. ayında kilosu, suyu, plasentanın durumu, organların yapısı gibi daha ayrıntılı değerlendirme yapılır, bunların dışında da farklı aylarda farklı değerlendirmeler yapılır.

Ultrason bebekteki gelişimsel bozuklukların çoğunu saptasa da her zaman hepsini saptaması imkansızdır.

Ultrason değerlendirmesi ile yaklaşık olarak 0-35 oranında bebekte anomali olsa bile saptanamayabilir. Ultrasonografinin bebeğe kanıtlanmış bir zararı tespit edilmemiştir. Radyasyon içermez. Ses dalgası temelli çalışır.

Gebelikte ultrasonografinin kullanım amaçları;

- Gebelik var mı? Normal yerinde mi? Rahim içerisinde mi?Dış gebelik  var mı?

- Gebelik canlı mı?Tek mi?Çoğul mu? 

- Gebelik kaç aylık? Kaç haftalık?

- Bebeğin ense kalınlığı normal mi?Burun kemiği var mı?

- Bebeğin tahmini kilosu ne kadar? Haftasına göre kilosu gelişimi normal mi?

- Bebeğin geliş şekli nasıl?Makad ya da baş geliş mi?

- Bebeğin eşi (plasenta) normal mi? Eşin yerleşimi normal mi? Doğum yolunu kapatıyor mu?(plasenta previa)                                                                                                                                - Bebeğin kafa çapı,karın çevresi  bacak  uzunluğu normal mi?

- Bebeğin suyu normal mi?

- Bebekte bir anomali var mı?

18-23 hafta civarında yapılan ayrıntılı ultrasonografi ile bebeğin organlarında bir gelişim bozukluğu var mı araştırılır. Ayrıntılı ultrasonografi ya da 2.düzey ultrasonografi dediğimiz bu uygulama çok önemlidir. Anomalilerin çoğunun tespit edilmesini sağlar . Bıofizik profiil dediğimiz bebeğin anne karnında rahat olup olmadığını gösterek eteğenlendirme yönteminde ultrasonografi  5 parametrenin 4 de kullanılmalıdır.

Bunlar bebeğin solunumu ,bebeğin tonusu,bebeğin hareketı(fetal hareket)ve bebeğin etrafındaki sıvı miktarının değerlendirilmesi ultras,onografi ile yapılır.Ultrasonografi ile yapılmayan NST dediğimiz non stres testtir.Daha sonraki yazılarımda   ayrıntılı ultrasonografi ve  biofiizik konusunu ayrıntılı değerlendireceğiz.

- Cinsiyeti bakılır. Erken doğum riski için her hastaya serviks rahim ağzı uzunluğu ölçülmelidir. Gerekli durumlarda Doppler inceleme (kan akımı) değerlendirilir.

- Amniosentez veya CVS gibi müdahalelerde kullanılır.

- Rahim ve yumurtalıklarda myom veya kist varmı?

-Annenin böbreklerinde özellikle sağda genişleme var mı?

Günümüzde  4 boyutlu ultrasonografinin güncel kullanılan  iki boyutlu siyah beyaz ultranografiye  bilimsel olarak üstünlüğü yoktur. Bebeğin pozisyonunun uygun olduğu  durumlarda daha  iyi görüntü alınır.

Ultrason ne sıklıkta yapılmalıdır?

Gebeliğin durumuna ve saptanan risklere göre değişmekle birlikte çoğunlukla en azından aşağıda belirtilen zamanlarda yapılır. Gerekirse daha farklı zamanlarda da ek olarak uygulanır.

- Gebeliğin ilk aylarında, 

- 11-14 hafta arasında, 

- 18-20 hafta civarında ayrıntılı ultrasonografi, 

- 32 hafta civarında,

- 38 hafta civarında,

İlk haftalarda yapılan ultrasonografi son adet gününü bilmeyen hastalarda gün tespitinde çok önemlidir. Gebeliği 30 haftayı geçen gebelerde FL dediğimiz bebeğin uyluk kemiği ölçümü gün tespitinde diğer ölçüm parametrelerimden daha iyi sonuç verir. 30 haftanın altında ise BPD dediğimiz fetal baş ölçümü gün tespitinde önemlidir. Ancak gebeliğin başında yapılan, 10 hafta civarında ki ultrasonografi bu üç parametre için gün tespitinde en değerli olandır…