Abdullah UÇAR

Kütüp: Kitaplar, Hâne: Ev mânâsına geldiğine göre, Kütüphâne; kitapla­rın evi anlamına gelir. dünyâda ilk kütüphânelerin Babil’lilerdöneminde kurulduğu, kil tabletler üzerine yazılan kitapların bu­lun­masıyla anlaşılmış­tır.(1)

Müslümanların Amentü (inanç) esaslarından biri de “kitaplara îmân” dır. İlk insana, ilk atamız Âdem Peygambere ve diğer pey­gamberlerden bazılarına, Allah tarafından kitap veya sahifeler veril­diğine inanırız. Kur’ân-ı Kerim’de 262 yerde kitap kelimesi geçer ve kitaptan bah­sedilir.(2) İkinci sûrenin (Bakara) ikinci âyeti yine ki­tapla ilgilidir. İlk inen surelerden biri de “Kalem” sûresidir. bâzı âlimler bu sûrenin başın­daki “ن“ harfini ilmin mürekkep hokkasına benzet­mişlerdir.(3) Yâni kitap; ilk insan Âdem a.s. ile var olmuş, Âdemoğulları için olmazsa olmaz bir ilim malzemesidir.

İslâmiyet geldiğinde Arabistan’da kitap diye bir şey yok sözlü edebiyat vardı. Dinî ve ticârî bir merkez olmasına rağmen, koskoca Mekke şehrinde okuma yazma bilenlerin sayısının 20’ye varmadığı rivâyet edilir.(4) Çok az da olsa, kitaplar sâdece Yahûdi ve Hristiyan­larda bulunurdu. Müslümanlara kitâbın ve ilmin kadrini, kıymetini, ehemmiyetini İslâmiyet öğretmiştir.(5)

İslâm medeniyetinin ilk harcı, câmi ve kitapla konmuştur. Mes­cid-i Nebevî yapılınca, ilim için ayrılan bölümde yâni Suffe’de he­men tedrisat başlamıştır. Gelen âyetler vahiy kâtipleri tarafından yazılmıştır. Dolayısıyla İslâm Medeniyeti; bir ilim ve kitap medeni­yetidir. İlk gelen âyetinin “Oku” olması, Allah ve Rasûlü’nün ilim ve kitap üzerinde ısrarla durmaları netîcesi, İslâm'ın ilk yüzyılında ulaştığı okuryazar seviyesi, o gün için dünyânın başka hiçbir yerinde olmayan bir orandır.(6)

Kitapların toplandığı kütüphâneler, beşeriyetin hâfızası durumun­dadır. kitâbı ve kütüphânesi olmayan milletler, hâfızası olmayan insanlara ben­zetilmiştir. Bir filozof; “Gönüllerinde mâziye âit sevgi bulunmayan insanlardan korkunuz” der. Mâziye âit o sevgiyi de kitaplar yâni târihler vermektedir. Müslümanların baş tacı olan Kur’ân-ı Ke­rim’de bir kitaptır. Allah’dan her gelen âyetler de­ğişik malzemeler üzerine yazılmış, daha sonra Hz. Ebû Bekir döneminde Zeyd b. Sa­bit başkanlığında bir komisyon tarafından bu âyetler top­lanıp kitap hâline getirilmiştir.

Kâğıt Îmâlâtı ve Kitaplar:

Alman ilim adamı Dr. Sigrid Hunke şöyle yazar: “...Müslümanlar 712 yılında Semerkant’ı fethet­tiklerinde Çinlilerden kâğıt yapmasını öğrenmişlerdir. İslâm âleminde ilk kâğıt fabrikası 794 yılında Hârun Reşîd’in veziri Yahya el-Bermekî’nin oğlu El-FadI tarafından Bağ­dat’ta kuruldu. Buradan İslâm beldesi olan Kuzey Afrika kanalıyla Batıya geçti. Kâğıt imal etme sanatı Sicilya ve İspanya’ya Araplar tarafından götürüldü. Oradan da İtalya ve Fransa’ya geçti. Bu icat nereye gitmişse oraya medeniyeti de berâberinde götürmüştür.”(7)

Belki inanmakta zorlanacağız ama Amerikalı medeniyet Târihçisi Will Duran, “İslâm Medeniyeti” diye dilimize tercüme edilen ese­rinde aynen şöyle diyor:“…Kâğıdın Çin’de kullanılmaya başlaması Milât’tan sonra 705 yılına rastlar. Mekke’de 797 yılında, Mısır’da 800, İspanya’da 950, İstanbul’da 1100, İtalya’da 1154, Almanya’da 1228, İngiltere’de 1309 yıllarında kullanıldı. Bu yeni icat sâyesinde kitapçılık hızla gelişti…”(8)

 

 

Dipnotlar:

1- A. Ragıp Akyavaş, “Derken Efendim-2”, TDV Yay. Ankara 2007, s. 19.

2- İbrâhim Refik, “Köklerden Göklere”, Albatros Yay. 3. Bas. 2001, s. 112.

3- Adnan Bülent Baloğlu, “Câmi ve Kitap”, DİB Yay. Ank. 2016, s. 87.

4- Ahmet Turan Yüksel, a. g. e. s. 34.

5- Fred Lerner, a. g. e. s. 95.

6- Adnan Bülent Baloğlu, “Câmi ve Kitap”, DİB Yay. Ank. 2016, s. 65.

7- Sigrid Hunke, Avrupa’nın üzerine Doğan İslâm Güneşi, Çev. Servet Sezgin, Bedir yay, yıl 1972, s. 47.

8-Will Durant, “İslâm Medeniyeti”, Tercüman 1001 Temel Eser, Tercüme  Orhan Bahaed­din, Târihsiz, s. 88.