RİYA

Yâr-i sâdık bilir hâlden

Aşk dersini alır gülden

Hiç riyasız tâ gönülden

Sevenlere selâm olsun

                            Lâedrî

Mevlânâ Hazretleri: "Ya olduğun gibi görün, ya göründü­ğün gibi ol" de­miştir. İslâm’ın istediği de budur. Aksi olan, yani içi başka, dışı başka olanlar, münafıklıkla, riyakârlıkla vasıflan­dırılmıştır.

Böylelerinin kâfirden daha za­rarlı olduğunu, Cehen­nemin en alt tabakasında ceza çeke­ceğini, amel­lerinin makbul olmayacağını Yüce Allah haber vermektedir. 

  Riyakârlar şeytanın dostları, ahbaplarıdır. Şeytan,Âdem Aleyhisselâmı Cennetten kovdurabilmek için,dıştan ona dostça yaklaşmış, onu kandırmış, yeminler ederek "Ben senin iyiliğin için uğraşanlarda­nım (1) diyerek, O'­nun cennetten çıkarılma­sına sebep olmuştur.

 Riyakârların da en az şeytan kadar zararlı olduklarıyla ilgili, Peygamber Efendimizin yüzlerce hadisi var­dır. Onun bir hadis mealini bir şair şöyle veciz bir hale getir­miştir:

Riya; sahteliktir, şirk-i hafîdir

İhlâslı az amel kula kâfidir        

Konya asıllı Meşhur Keçecizade Fuat Paşa’nın babası İzzet Molla cihanın riyakârlar, özellikle yağcı ilim adamlarının yap­tıkları sayesinde harap olaca­ğını şu beytiyle dile getirir:

Malûmdur ki fısk ile olmaz cihan harab

Eyler arzı müdâhene-i âliman harab

Şeyhülislâmlık makamına gelmiş Yahya Efendi, bunlardan özellikle din­dar geçinen riyakârlardan ne kadar tiksindiğini, meyhanedeki sarhoşlara gıbta ederek dile getirmiş:

Mescidde riyâ-pîşeler etsün ko riyâyı

Meyhaneye gel kim ne riyâ var ne mürâî (2)

Sünbülzade Vehbi ise riyakârların haline hayret ediyor ve şu nasihatte bulunuyor:

Hâllâkı cihân şâyestedir kulluğa ancak

Kendin gibi bir insana tabasbus ne belâdır

Rahmi Duman ise bunlarla ilgili hükmünü şu beytiyle veri­yor:

Hak ile halvet olanlar gösterişten ar eder

Tanrı’dan yüz bulmayanlar dini istismar eder

Sadık görünür kisvede erbab-ı hıyanet

Mürşid sanılır, vehlede ashab-ı dalâlet

Ekser kişinin suretine sireti uymaz

Ya Rab bu ne hikmettir, ilâhi bu ne hâlet

Ziya Paşa

Bizde yok başlıca sermaye riyadan başka

Elimizden ne gelir küflü duadan başka      

Hersekli Arif Hikmet

Arkadan aslan kesilip cepheden yaltak kedi

Müslümanlık bizden önce böyle zillet görmedi     

Akif

 “Bir kimse seni sende olmayan vasıflarla överse, seni sende olmayan ku­surlarla da yerebilir.”     Ali b. Zeynelabidin

“Âlemde alimlerin yağcılığı olmasaydı, zalimlerin zulme ce­sareti ol­mazdı.”    Abdülfettah Efendi.

“Kendini herkese uydurmak için yontmaya koyulanlar, so­nunda yontula yontula tükenip giderler.”    R. Hull

“Size hücum eden düşmanlarınızdan korkmayın, dalkavuk­lukla size ya­ranmak isteyen dostlarınızdan sakının.”    General Obergon

Harf inkılabinin yapıldığı ilk günlerde, bir riyakâr üst rüt­beli devlet rica­linin birinden görev talep eden bir mektup yaz­mış ama bir satırı Osmanlıca, bir satırı Latince yazmış. Yetkili kişi hayret etmiş ve mektubun sahibini buldu­rup, “neye böyle yazdınız?” demiş. Cevap: “Efendim ünugu şerifiniz    (boynu­nuz) yorulmasın, sağa giderken Latinceyi, sola dönerken Osmanlı­cayı okuya­sınız diye” demiş.

Aynı günlerde Atatürk’ün başöğretmenlik yaptığı dönem­lerde, bir top­lantıda “sıfır nedir?” diye sormuş.  Hazırundan Hasan Ali Yücel: “Sizin huzu­runuzda benim efendim” diye cevap vermiş.(3)

Bu kategoriden adamın birisi camide tadil-i erkâna uygun namaz kılıyor­muş, camiye girenler kendi aralarında “maşallah ne güzel namaz kılıyor” diye konuşunca, riyakâr kişi namazın içinde sesli olarak “aynı zamanda orucum” demiş!..

Dipnotlar:

1- A'raf Sûresi, 21. 

2- Ahmet Kabaklı, “Şeyhülislâm Yahya”, Türk Edebiyatı, T.E.V. Yay. İst. 1997, c. 2, s.671.

3- İskender Pala, “Güldeste”, Kapı Yay. İst. 2006, s. 167.