OSMANLIDA SANAT ve ŞİİR (2)

İslâm Medeniyeti Târihi üzerine tezleri ve incelemeleri bu­lunan Ameri­kalı medeniyet târihçisi Wil Durant, İslâm medeni­yetinin, ilminin, irfanının ve sanatının Batıdan çok çok üstün olduğunu dile getirmiştir.(1) 

Ma’lum Ayasofya’yı Bizanslılar yapmışlardır. Fakat Bizans Medeniyeti­nin sönmeye yüz tuttuğu dönemlerde yani Fetihten önce, tamir görmesi gere­ken Ayasofya’yı Bizanslı ustalar tamir edemeyince, Fâtih’ten eleman istenmiş o da Neccar Ali başkanlığında bir ekip göndermiş, tamirattan sonra Neccar Ali  Fâtih’e “Tamiri bana, fethi sana düşer inşallah” diye dua etmiş ve netice öyle olmuştur.(2) 

Sakıp Sabancı’nın İslâm eserleri koleksiyonu New York’ta ser­gilenince New York Taymis da çıkan bir yazıda şöyle denmiştir: “Bu sergide teşhir edilen eserler, insana dinini değiştirtecek kadar tesirli”(3)

Ama bugün maalesef ve maalesef Peygamber Efendimizin Hırka-i Şe­rifi’nin tamir edil­mesi söz konusu olunca, İslâm âleminde bunu yapacak bir sanatkâr bulu­na­mamış ki, İtalya’dan bir bayan desinatör getirilip tamir etti­rilmiştir.(4)

Sul­tanahmet Câmiinin ortasına yatan ve saatlerce kubbeyi ve süslemesini seyre­den bir turist de; “inandığım bir Allah ol­masa, bunu yapan insanlara tanrı diye tapardım” demiştir.

Osmanlı ve Sanat:

Osmanlı sultanları kendileri sanatkâr oldukları için, sanatkâr kadrini kıymetini de bilmişler, hem maddî hem de mânevî yönden onları tatmin et­mişler ve el üstünde tutmuşlardır. Avrupa’da da bunun tam zıddı bir tutum ve davranış vardır. Şimdi hâşâ tanrılaştırdıkları, bir tablolarına bir eserlerine 30, 40 milyon dolarlar verdikleri insanları yaşarken açlıktan öldürmüşler, fakr u zaruret içinde kıvrandırmışlardır. Meselâ:

Mozart sefâlet içinde yaşamış ve ölmüş, cenazesine toru topu 6 kişi ka­tılmış, bu katılanlarda tamamen yabancı kişiler olduğu için mezara bir işaret bile konmamış, daha sonra da ne kadar arandıysa bulunamamıştır. Bugün mezarı bilinmemektedir.(5)  Van Goh öyle sefil bir hayat yaşamış ki, öldü­ğünde kardeşi cenazesine iştirak edip görev yapanlara verecek para bulama­dığı için, onun tablolarından vermiş, onlarda kerhen almışlar, çoğu canları sıkıldığı için bu tabloları yakmışlardır.  Şimdi ise bir tablosu bir şato alacak kadar değerli ve kıymetlidir.(6) 

Fransa ve İngiltere arasında yüzyıl savaşları diye meşhur olan savaşlarda Jan Dark isimli 19 yaşında bir Fransız kızı öne çıkmış, büyük kahramanlıklar göstermiş, kitleleri arkasından sürüklemiş, vatanının zaferlerinde büyük payı olmuştur, efsaneleşmiştir. Ortaçağ zihin yapısına göre Fransızlar bu kızcağı­zın ruhuna şeytanlar hakim olmuş, normal kadın kılığından çıkmıştır diye meşhur Rouen Katedrali önünde yargılanıp halkın gözleri önünde törenle diri diri yakılmıştır. Bu olaydan 490 yıl sonra aynı kilise mensupları bu kızı azize ilân etmiş, şimdide Fransa’nın millî kahramanlarındandır.(7)

O dönem Avrupa’da maharetlerini sergilemelerine müsâade edilmeyen, kıymet ve değer verilmeyen birçok sanatçı ve usta Osmanlı sultanlarına müra­caatla onlara hizmet etmek istemişler, çoğu Osmanlı diyârına gelmiştir.  Leonar da Vinci de Devlet-i Âliyye’ye köprü yapmak için müracaat edenler­dendir.(8) Bu maksatla gelen birçok kişiden bazıları ihtida etmiş yani Müslü­man olmuş, bazıları da hiçbir baskı ve etki altında kalmadıkları için, sanatla­rını icra etmişler ama kendi dinlerini muhâfaza ederek ölmüşlerdir. Osmanlıya da kendi branşları hususunda yardımları ve katkıları olmuştur, bununda inkar edilmemesi gerekir. Bugün ABD’de her milletten ilim ve fen adamları çalışır ve Amerika bilim ve teknolojisine yardım ve katkıda bulunur. Süper devletle­rin karakteri budur.

Süleymaniye Câmii’nin yapımı sırasında (1553-1558) tutulan mufassal muhasebe defterleri üzerine bir çalışma yapan Ömer L. Barkan’ın değerlendirmesine göre; İnşaatta uzun veya kısa bir süre çalışmış da olsa tespit edilmiş olan 3523 ustanın 1810’u (Q’i) Hıristiyan ve 1713’ü (I’u) Müslümandır. Fakat bunların