Ey güzel, sen ki bana derdi derman edensin

Şimdi 'çekil önümden' diye ferman edersin

Senin yüzün canımın kıblesi olmuş bir kez

Ne yapsın, kıble mi değiştirsin bu can dersin

Divan Edebiyatında ve İran Edebiyatında birçok söz mecazidir. Sözün zahirî manası ile, kastedilen batınî (derûnî, ezoterik) mana farklı şeyler ol­muştur.

Meselâ; Muhıbbî mahlasıyla şiirler yazan, Farsça ve Türkçe divanı olan Kanuni Sultan Süleyman içki kullan­ma­dığı bilakis içki ile ilgili ağır cezalar ve yasaklar getir­diği halde şiirlerinde; mey, bade, sakı, içki meclisi… gibi keli­meleri çok kullanmıştır:

Rindler bezminde sâkî bir aceb nâm eyledüm

Mescidün kandîlini mey-hâneye câm eyledüm

“Ey saki! Rindler meclisinde öyle bir nâm saldım ki, so­nunda mescidin kandilini götürüp meyhaneye kadeh eyle­dim” diye yazmıştır.

Ömer Hayyam da kıble değiştirdiğinden değil, ama gü­zeli vasfedebilmek, onun üzerindeki tesirini tasvir ede­bilmek için böyle diyor. Güzellerin insan üzerindeki tesiri ma’lum, bundan müteessir olan (etkilenen) birisi şöyle demiş:

Üç nesneden zâil olur kaygu

Yeşil yaprak, güzel sûret, akarsu

“Acı söz tatlı bir dille güzel ve hoş gelir. Diken gül bah­çesi dolayısıyla gönül çekici olur. Ebu Cehil karpuzu gibi acı bir şey, insana sevgili elinden hurma gibi tatlı gelir. Dar bir ev, evdeki dost yüzünden sahra gibi geniş görü­nür.” Diyor Hz. Mevlânâ (8263).

Kadının birisi bir ressama gelip, “bana şeytanın bir su­retini yapıver” de­miş. Ressam; “ben şeytanı daha önce hiç görmedim, yapamam” dediyse de, o esnada yoldan geçmekte olan ve çok çirkin olan Cahız’ı(1) tutup gelip, “işte buna bak bak yap” demiş.

İşte bu Cahız gibi çok çirkin bir adamın, dillere des­tan çok güzel bir ha­nımı varmış. Adam zaman zaman “ikimizde cennetliğiz” dermiş. Duyanlar sebebini sorunca; “Allah sab­redenlerinde, şükredenlerinde cennetlik ol­dukla­rını vaat edi­yor. Bir ömür boyu eşim bana sabredi­yor, böyle güzel bir eşe sahip olduğum için bende devamlı şükrediyorum” diye cevap verirmiş.

Şâir Bâkî’ye, Kanuni Sultan Süleyman güzel bir ca­riye hediye eder.  Et­raftan hayret edenler çoğalınca Bâkî: “O ka­dar da güzel değil yahu, karga gibi bir cariye” de­yince; as­lında kendisi kara kuru birisi olan Bâkî’ye cariye şu beyti söylemiş:

Bâğteten olmuş iken tutî gurâba hem-nişîn

Yine şekvâyı gurâb eyler garâbet bundadır

“Bir papağan hiç aklında yokken bir karga ile aynı ka­fese girmiş. Gara­bete bakın ki bundan şikâyetçi olan pa­pağan değil, karga oluyor, ne acayip”(2)

“Güzelliğin beş para etmez bu bendeki aşk olmasa.”

Veysel.

“Zenginliğinle övünme bir kıvılcım, güzelliğinle övünme bir sivilce yok eder.”

                                                         Lâ-edrî

“Pencereye bakan camın kirini, pencereden bakan dı­şa­rının güzel man­zarasını görür. Olumlu bakış açısı geliş­tir ve birincilerden olma.”

                             Lâ edrî

“Unutma! Güzellik bakan gözdedir. Sevmeyerek ba­kar­san Yusuf’u bile çirkin görürsün.”  

Lâ edrî

“Kimde bir güzellik varsa, bilsin ki ödünçtür.”  

Hz. Mevlânâ

“Kâinatta tecelli eden her güzellik ilâhî güzelliğin bir görünüşüdür.”

Ali Nihat Tarlan

Onun için şâir şöyle demiş:

Severim her güzeli senden eserdir diyerek

Koklarım Goncaları sen gibi terdir diyerek

Dipnotlar:

1- Câhız: M. 781-869 tarihleri arasında yaşamış, çok çirkin fakat birçok  konuda eserleri olan Arap bilim adamı.

2- İskender Pala, “Efsane Güzeller”, Kapı Yay. İst. 2004, s.112.