“İçinde pilotu ve yolcusu olmayan, sadece amaca uygun ekipman (video kamera, fotoğraf makinesi, GNSS, lazer tarama cihazı, vb.) taşıyan, uzaktan kumandalı ve/veya otomatik olarak görevini icra edebilen bir çeşit uçak “ olarak tanımlanmış ilk kullanıldığı yıllarda  İnsansız Hava Araçları. Günümüzde artık yoğun profesyonel kullanımı ve ülkemde de üretim hatta ihracatı olan İha’ların savunma amaçlı kullanım alanı ve tarihçesini konu etmek istiyorum. 1793-Amerika iç savaşında keşif amaçlı balon kullanmışlar. 1849-Avusturyalılar içinde zaman fitilli bombalar bulunan 200 pilotsuz balonu Venedik  şehrine gönderirler, tarihte ilk İHA saldırısı olarak kabul edilen bu saldırıda bir kısım balon hedefleri vururken bir kısmı rüzgar etkisiyle geri dönüp Avusturya üzerinde patlamış. 1908- Alman havacıları taşıyan 10 balon Fransa’ya inmiş. 1916 Elmer Spery’nin ABD Deniz Kuvvetleri’ne ait Curtiss uçağı; 1918-Charles Kettering’in geliştirdiği Keterring Bug lakaplı uçağı ilk otonom sistemler. İkinci Dünya Savaşı’nda Almanya’nın  İngiltere’ye gerçekleştirdiği hava saldırılarında kullandığı V.1 ve V.2’ler ise “pilotsuz uçaklar” olarak bu sistemlerin 1940’lı yıllara yansıması . Kore Harbi esnasında mermi-uçak olarak adlandırılan “Lark”, savaşın hemen ardından B-61 tipinde pilotsuz Matador bombardıman uçakları  ABD’nin bu alandaki çalışmaları. Vietnam Savaşı ile birlikte tekrar karşılaşılan İHA’ların en iyi planlanarak aktif savaş ortamına girmesi, İsrail’in 1982 yılında Beka’a Vadisi’ne saldırılarında keşif, gözetleme, silahlı saldırı amaçlı kullanımında ortaya çıkar. 1989- Amerikan üretimi ilk insansız hava araçları Türk Silahlı Kuvvetler envanterine katılır. Yerli çalışmalar Tusaş öncülüğünde başlar, 1990 yılında başlayan çalışmalar 1992’de sonuç vermiş ve (UAV-X1) İHA-X1 Şahit Sistemi ortaya çıkar, iki adet İHA üretilir, test uçuşları yapar, geliştirilmesi ve seri üretimi gerekirken finansman ve motor yetersizliği gerekçesiyle proje deneme aşamasında kalır. 1993 yılında, ABD’nin AAI Firmasından 10 milyon dolara yedi tane UAV alınır, , AAI’den alınan GNAT 750 ile İsrail’in General Atomics firmasından alınan Falcon 600 tiplerindeki UAV’lar Güneydoğu’ya yerleştirilir; aynı sene Almanya beş adet Canadair Firması üretimi CL-89 İHA hibe eder. 1994 yılında TSK tarafından kullanılmaya başlanan İHA’lar, lojistik sıkıntılar ve kaza-kırım sebebiyle kısa süre sonra envanterden çıkarılmak zorunda kalınır.  1995- altı adet General Atomics Firması üretimi GNAT-750 İHA’sı tedarik edilmiş, İsrail’den üç adet Aerostar İHA’sı daha kiralanmıştır,İsrail’den kiralanan bu İHA’lardan Kara Kuvvetleri Komutanlığı etkili bir şekilde yararlanamadığı gibi üçü de düşmüştür. Türkiye, ordunun acil ihtiyaçlarını karşılamak için kiralanan İHA’ların yanı sıra satın alım yoluna da başvurmuştur. Satın alım için açılan ihaleye, İsrail’den Heron, ABD’den Predator İHA’ları katılmış; Predator İHA’sının her ne kadar teknik özellikleri iyi olsa da İsrail, Türkiye’nin kendi geliştirmiş olduğu alt sistemleri entegre etmesini kabul etmesi sonucu ihaleyi Heron kazanmıştır . Türkiye’den bu projeye ASELSAN, SAVRONİK ve MİLSOFT Firmaları katılmıştır. İsrail, ihale aşamasında her ne kadar Türkiye’nin isteklerini kabul etmiş olsa da uygulama aşamasında Türk firmalarının ürünlerinin entegrasyonu sırasında problem çıkarmış,  proje geciktiği gibi 2008-2009 yıllarında İsrail ile Filistin  arasında Gazze Savaşı patlak vermiş ve Türkiye, İsrail’in eylemlerine tepki olarak projeyi askıya almıştır. Bu iki olay projenin giderek uzamasına sebep olmuştur. Nihayetinde 10 adet İHA, Türk Hava Kuvvetleri Komutanlığı envanterine 2010 yılında girebilmiştir. “Mavi Marmara “olayı ile gerilen ilişkiler anlaşmayı tekrar erteletmiştir. Türkiye’nin Heron’lar ile ilgili problemi satın alındıktan sonra da devam etmiştir.  İniş-kalkış operatörlerinin İsrailli olması ve elde edilen görüntülerin aynı zamanda İsrail’e de verilmesi tartışılmıştır. Ülkemiz Amerika İHA’ları ile de tekrar ilgilenmiş ancak silahsız versiyon dışında alternatif sunulmamıştır ülkemize. 2014 yılında ABD senatosu Türkiye’ye İHA satışına onay vermemiştir.  1992 yılında gerçekleşen ilk yerli ürünümüzü desteklemek ve hızlandırmak yerine acil gerekçesiyle İsrail dahil çeşitli dış alımlarla dövizler harcanırken yerli ürün çalışmaları yıllar sonra nihayet envantere girer.  2001 yılında TSK envanterine giren TUSAŞ firması üretimi Turna sistemi, ilk yerli üretim hedef uçaktır. Tusaş’ın Anka (2010 ilk uçuş),  silahlı versiyon ANKA-S, Aksungur, ANKA III ; Bayraktar’ın envantere ilk 2007 yılında girmeye başlayan ürünleri, Akıncı, Kızılelma; Vestel firması’nın Karayel İha’sı; Havelsan Baha; Aselsan Serçe ile 15 firmanın yerli milli iha/siha üretimi ile bugün  sadece üretici değil aynı zamanda ihracatçı olarak dünyanın söz sahibi ülkelerindeniz ; ne mutlu ülkemiz insanına.

Atatürk emriyle başlayan  uçak üretimimiz yerli firmalarımızın batırılması  yoluyla son bulmuş tarihimizde. Peki iha/sihalar benzer vahim akıbete uğrayabilir  mi derseniz bu soruya” asla” demek arzum elbette de korkum da yok değil. “Ne gerek var? “bunlara da dokunacağız” Türkiye’ye kim saldıracak?” diyen siyasetçilerimiz olduğu sürece tarihteki vahim hataların tekrarından emin olmak mümkün değil ne yazık ki..

(Selma GÖKTÜRK ÇETİNKAYA/Murat KOÇ Anadolu Strateji Dergisi 2023/Muzaffer KAHVECİ, Nazlı CAN Selçuk Üniversitesi, Müh.Fakültesi, Harita Mühendisliği Bölümü, Can Hukuk Bürosu /Strasam İHA/ İnsansız hava araçları gelişimi Tübitak/ Türkiye İHA’ları drone.net yararlandığım kaynaklar)