ÇANAKKALE GÜNLÜKLERİNDEN PASAJLAR (1)

Mehmet Sinan Bey,  günlüğünün bir yerinde şun­ları yazar: "Bittabi bu şerâit (şartlar) altında hareket etme­nin ve hatta yaşamanın bile imkânı yoktu. Nitekim kolordu mıntıka­sında harp ikinci plana düşmüş,  iaşe derdi ön safta bütün zi­hinleri işgal etmiş bulunuyordu… karınları doyma­yan efrâd (fertler, askerler) karınca yuvalarını kazarak tane bulmaya ve bul­dukları kemikleri ezerek (ve ebegümeci otu) yemekle sava­şıyor, başıbozuk­lar ise açlıktan ölen her nevi hayvanların leşlerini paylaşıyorlardı.”([1])

Çanakkale Savaşları esnasında " Cepheden Cepheye"  is­miyle günlük tutan muhariplerden,  Mümin Mustafa hatıralarının bir yerinde şöyle der: "…Ah bir damla sirke. Bir parça şeker ne enfes bir şeymiş. Dün­yanın bu nefis gıdalarını görme­sek,  kokusunu duymak da yetişir. Ah bir tabak sa­lata!"

O günkü ecdadımız ile bugünkü torununun hayat fel­se­fesi ne kadar farklı.  Çanakkale’de çarpışan askerlere verilen çok cüz’i miktar­daki maaşı bile;“Tütünü ve ye­meği bulduk­tan sonra ne yapa­cağız biz parayı” diyerek reddedenler olmuş­tur.([2])

Günlerdir boğazından hiçbir şey geçmemiş,  aç bir vazi­yette savaşır­ken ağır yaralanan Mehmetçiğe ekmek verdik­lerinde şöyle de­miş­tir:“…Kardeşlerim şimdi benim bu ek­meği yemem uygun düşmez. Ben bi­raz­dan öleceğim için bu ekmek zi­yan olmasın (boşa git­mesin). Gavurla çarpışan bir arka­daş yesin de ona enerji olsun.” ([3])

Giyecek hususunda da Mehmetçiğin çektiği sıkıntıları,  yaşa­dığı im­kân­sızlıkları anlatan birkaç anekdot sunuyo­rum: “…Bazı as­kerlerin aya­ğında iple tutturulmuş ça­rıklar bu­lunu­yordu. Bazıları ayaklarına çaput bağlamıştı. Ki­minin ayağı ise çıplaktı. 19. Tümen Kurmay Başkanı Yarbay İzzet­tin (Çalış­lar) 59. Alayın talimini izle­diğini,  her taburda ayağı tama­men çıp­lak 50-60 asker gördü­ğünü söyler.”([4])

“Erat için istenen sayıda haki üniforma bulunama­mıştı. Bu erler kendi giysileri ile hizmet etmek zorunda kalmış­lardı. Birlikle­rin büyük bir bölümü kaputsuzdu. Özellikle ayakkabı yokluğu du­yuluyordu. Dayanıklı ayak­kabı azdı. Eratın pek çoğu çarık giyi­yordu. Bir bölümü ise daha peri­şandı. Yalın ayak yürüyenler vardı. Çamaşır durumu da iyi değildi. Köyün­den kentinden getir­diği eşya,  kullanılmış ve yenilemek olanağı bulunamamıştı. Böy­lece er,  yırtık ve acı­nacak du­rumdaki giy­sisini iç çama­şırsız giymek zorunda kal­mıştı.”([5]) 

Şu olayda ne kadar ibretli: İki taburu daha önce Anzakların karşısında tamamen şehit olan,  fakat Anzaklar’a geçit vermeyen "... 57. Alayın komu­tanı,  Bombasırtının gü­ney eteklerinden aşağıya baktığında çok garip bir şe­kilde,  ara­zide yayılmış küme küme be­yazlıklar görür ve hemen tabur  komu­tanını çağırarak sorar: "Bun­lar ne?"

Tabur komutanının cevabı ilginçtir:

"Efendim,  onlar,  fecre az bir zaman kala emriniz ile hü­cuma geçecek erlerimizin iç çamaşırlarıdır."([6]) Onlar kendileri­nin mut­laka şehit olacakla­rını biliyorlar ve yine bili­yorlar ki, geride kalan,  düşmanla çarpışacak Mehmet­çik kar­deşlerinin çoğunun giyecek iç çamaşırı yok. Hiç olmazsa boşa gitmesin,  onlar giysinler diye ge­ride bırakı­yorlar.(Yazımıza yarın devam edeceğiz.)

Dipnotlar:

1- Mülâzım Mehmet Sinan, “Harp Hatıralarım”, (Çanakkale-Irak- Kafkas Cephesi) 

    Hazırlayanlar: Hasan Babacan,  Servet Avşar,  Muharrem Bayar, Vadi Yay. Ankara 2006. s. 98.

2 -Harp Mecmuası,  Hazırlayanlar: Ali Fuat Bilkan, Ömer Çakır, Kaynak Kitaplığı,  İst. 2004, s. 142.

3 -Türk Dünyası Tarih Dergisinde yer alan Aydın Ayhan’ın Tespitlerinden naklen Mustafa Turan, a. g.e.s.125.

4- Yusuf İzzettin Barış, “Çanakkale Savaşları”,  s. 95.

5 -Binbaşı Muhlman, “Çanakkale Muharebesi”,  Çev. Alb. Halil Kemal, Askeri Matbaa,İst. 1927,  s. 4.

6 -Necdet Muallimoğlu,“Düşünen İnsana Hazire”,Şahsi Basım,İst.1996,s.1106.Yeni Düşünce Dergisi,sayı 7,      1981,  a. g.  yazı dizisi.